کتاب «یادگیری بهمثابه توسعه» دانیل واگنر، توسعه انسانی را از طریق یادگیری مادامالعمر و برابر تعریف میکند. در ایران، نشانههای فروپاشی آموزشی و عدم عدالت آموزشی به چشم میخورد که میتواند به بحرانهای پایدار و توقف تحرک اجتماعی منجر شود.
به نقل از خبرگزاری دنیای اقتصاد، در کتاب «یادگیری بهمثابه توسعه»، دانیل واگنر تصویری نوین از مفهوم توسعه انسانی ارائه میدهد. او توسعه را نه تنها به عنوان رشد اقتصادی یا گسترش زیرساختها، بلکه به عنوان فرآیند افزایش ظرفیتهای انسانی از طریق یادگیری مادامالعمر و برابر برای تمام اقشار جامعه تعریف میکند. در این چارچوب، کشوری که در ایجاد فرصتهای برابر یادگیری ناکام بماند، با فرسایش تدریجی سرمایه انسانی خود مواجه خواهد شد و مسیر توسعه آن به سوی شکافهای عمیقتر و بحرانهای پایدار منحرف میشود.
در ایران، نشانههای هشداردهندهای از این فروپاشی آموزشی به چشم میخورد. از حذف تدریجی دانشآموزان مدارس دولتی از میان برترینهای کنکور تا افت کیفیت یادگیری بر اساس شاخصهای بینالمللی و گسترش پدیده بازماندگی از تحصیل، همگی زنگ خطرهایی جدی هستند. این چالشها، همراه با مشکلاتی نظیر سوءتغذیه دانشآموزان در برخی مناطق، نشاندهنده فروپاشی یکی از اساسیترین ستونهای توسعه انسانی یعنی «عدالت آموزشی» است.
پیامد این فروپاشی، حذف بخشی از نخبگان بالقوه و توقف تحرک اجتماعی است. آموزش، یکی از مشروعترین و اخلاقیترین مسیرهای ارتقای اجتماعی محسوب میشود و از دست دادن آن، امکان جابهجایی طبقاتی از طریق آموزش را سلب میکند. عدالت در آموزش و یادگیری، نه تنها یک ملاحظه اخلاقی، بلکه یک ضرورت اقتصادی است که میتواند به بهبود شاخصهای توسعه انسانی و اقتصادی کشور کمک کند.
در نهایت، برای جلوگیری از این بحران، باید سیاستگذاریهای آموزشی به سمت ایجاد فرصتهای برابر و ارتقای کیفیت یادگیری هدایت شود. این اقدام نه تنها به حفظ سرمایه انسانی کشور کمک میکند، بلکه میتواند زمینهساز رشد پایدار و توسعه همهجانبه باشد. تنها با تأمین عدالت آموزشی است که میتوان به جامعهای پویا و توسعهیافته دست یافت.
