در دو دهه گذشته، تلاشهای ایران برای افزایش درآمدهای مالیاتی به دلیل عدم نقش نفت، قیمتگذاری دستوری و معافیتهای گسترده ناکام مانده است. بازنگری و اصلاحات عمیق در سیاستهای مالیاتی برای افزایش درآمد دولت و کاهش وابستگی به نفت ضروری است.
به نقل از خبرگزاری ایران جیب، در دو دهه گذشته، تلاشهای فراوانی برای افزایش درآمدهای مالیاتی در ایران صورت گرفته است، اما نتایج این تلاشها همچنان معما باقی مانده است. به ویژه در حوزه مالیات بر ارزش افزوده، که اکنون ۳۰ درصد از کل درآمدهای مالیاتی را تشکیل میدهد، این پرسش مطرح است که چرا این تلاشها به نتیجه مطلوب نرسیدهاند. پژوهشی که توسط بازوی پژوهشی مجلس انجام شده، به بررسی این موضوع پرداخته و دلایل عدم موفقیت در افزایش درآمدهای مالیاتی را شناسایی کرده است.
این تحقیق سه دلیل اصلی را برای ناکامی در افزایش درآمدهای مالیاتی شناسایی کرده است. نخست، در سالهای ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۸، پنج درصد از ارزش نفت تولیدی به عنوان مالیات عملکرد شرکت نفت محسوب میشد، اما پس از آن، نفت دیگر نقشی در درآمدهای مالیاتی ایفا نکرد. دومین عامل، قیمتگذاری دستوری است که برخی از پایههای مالیاتی را به شدت مختل کرده است. به طور خاص، تثبیت نرخ ارز رسمی باعث کاهش مالیات بر واردات و ارزش افزوده آن شده است. در نهایت، در میانه دهه ۱۳۹۰، معافیتهای گستردهای به شرکتها اعطا شد که طی چهار سال، درآمد مالیات بر شرکتهای غیردولتی را به نصف کاهش داد.
در بررسی این مسائل، میتوان دریافت که سیاستهای مالیاتی نیازمند بازنگری و اصلاحات عمیق هستند تا بتوانند به طور مؤثرتری در افزایش درآمدهای دولت نقش ایفا کنند. با توجه به شرایط اقتصادی کنونی و اهمیت حیاتی درآمدهای مالیاتی برای تأمین بودجه عمومی، اتخاذ راهبردهای جدید و کارآمد در این حوزه ضروری به نظر میرسد. بهبود نظام مالیاتی و رفع موانع موجود میتواند به افزایش پایداری اقتصادی و کاهش وابستگی به منابع نفتی کمک کند.
در نهایت، برای دستیابی به اهداف مالیاتی بلندمدت، لازم است که تصمیمگیران اقتصادی به تحلیل دقیقتر و جامعتری از وضعیت مالیاتی کشور بپردازند و با بهرهگیری از تجربیات بینالمللی، راهکارهایی را برای بهبود و تقویت نظام مالیاتی کشور ارائه دهند. این اقدامات میتواند به ایجاد یک سیستم مالیاتی پایدار و کارآمد منجر شود که قادر به تأمین نیازهای مالی کشور در آینده باشد.
