سیاستهای زمین در تهران به چالشی برای پایداری اقتصادی و اجتماعی تبدیل شدهاند، زیرا ارزش زمین به تصمیمات عمومی وابسته است. افزایش ارزش برونزاد بدون سازوکار بازگشت به شهر، کارآیی سرمایهگذاریها را کاهش میدهد. بازنگری سیاستها برای توسعه پایدار ضروری است.
به نقل از خبرگزاری دنیای اقتصاد، سیاستهای زمین در تهران بهطور فزایندهای به چالشی برای پایداری اقتصادی و اجتماعی این کلانشهر تبدیل شدهاند. این سیاستها نه تنها به ایجاد درآمدی ناپایدار منجر شدهاند، بلکه در بلندمدت باعث افزایش قیمت زمین، تشدید نابرابری فضایی و کاهش کارآیی سرمایهگذاریهای شهری شدهاند. در تحلیلهای اقتصادی کلاسیک، ارزش زمین عمدتاً از موقعیت و دسترسی ناشی میشود. اما در شهرهای مدرن، این ارزش بهطور فزایندهای به تصمیمات عمومی وابسته است، از جمله مکانیابی زیرساختها، طرحهای توسعه و کیفیت حکمرانی شهری.
اقتصاددانان از مفهوم افزایش «ارزش برونزاد» برای توصیف این پدیده استفاده میکنند. بهعبارت ساده، زمانی که ارزش زمین بدون تلاش مالک و صرفاً بهواسطه سرمایهگذاری عمومی افزایش مییابد، این افزایش ارزش نتیجه سیاستگذاری است و نه عملکرد بازار. در تهران، این پدیده بهوضوح قابل مشاهده است؛ اجرای یک خط مترو، احداث بزرگراه یا افتتاح یک مرکز خرید میتواند در شعاع دو کیلومتری، قیمت زمین را تا ۲۰ تا ۶۰ درصد افزایش دهد. با این حال، هیچ سازوکار نهادی برای بازگرداندن بخشی از این ارزش افزوده به خود شهر وجود ندارد.
مدل فعلی عوارض شهری و محلی در تهران بر مبنای هزینه خدمات یا مساحت ملک محاسبه میشود و نه بر اساس ارزش واقعی ایجادشده. این رویکرد نه تنها منجر به کاهش کارآیی سرمایهگذاریهای شهری میشود، بلکه باعث میشود تا فرصتهای اقتصادی مهمی از دست برود. برای بهبود وضعیت، نیاز به بازنگری در سیاستهای فعلی و ایجاد سازوکارهایی است که بتوانند بخشی از ارزش افزوده ایجادشده را به توسعه پایدار شهری بازگردانند.
در نهایت، برای دستیابی به توسعهای پایدار و متوازن، ضروری است که سیاستگذاران شهری به اهمیت این موضوع پی ببرند و با اتخاذ رویکردهای نوین، به بهبود کیفیت زندگی شهروندان و افزایش کارآیی سرمایهگذاریهای شهری بپردازند. این امر نه تنها به بهرهوری اقتصادی کمک میکند، بلکه میتواند به کاهش نابرابریهای فضایی و افزایش عدالت اجتماعی در تهران منجر شود.
