جنوب آسیا با نبردی خاموش بر سر منابع آبی مواجه است که به ابزار قدرت ژئوپلیتیکی تبدیل شدهاند. رودخانههای بزرگ منطقه، مانند ایندوس و گنگ، به دلیل تغییرات اقلیمی و افزایش جمعیت، فشار بیشتری را تجربه میکنند و همکاری منطقهای برای مدیریت منابع ضروری است.
به نقل از خبرگزاری جهان صنعت نیوز، در حالی که توجه جهانیان غالباً به مرزهای زمینی و خطوط نظامی معطوف است، جنوب آسیا درگیر نبردی خاموش اما سرنوشتساز بر سر منابع آبی است. رودخانههای عظیم این منطقه که میلیونها نفر را تغذیه میکنند و ستون فقرات اقتصادهای ملی به شمار میروند، اکنون به ابزار قدرت و فشار ژئوپلیتیکی میان کشورها تبدیل شدهاند. از هیمالیا تا دلتای بنگلادش، آب به عنوان ابزاری برای نفوذ و تأثیرگذاری در مناسبات منطقهای به کار گرفته میشود.
رودخانههای بزرگی مانند ایندوس، گنگ و براهماپوترا که از یخچالهای تبت سرچشمه میگیرند، از مسیر کشورهایی چون چین، هند، نپال، پاکستان و بنگلادش عبور میکنند. این مسیر پیچیده به معنای آن است که هر تصمیمی در یکی از این کشورها میتواند پیامدهای مستقیم و گستردهای برای دیگر کشورها به همراه داشته باشد. در چنین شبکهای، هر سد، هر تغییر در جریان آب و هر پروژه برقآبی، حامل پیامی سیاسی و اقتصادی است که میتواند معادلات منطقهای را دستخوش تغییر کند.
به عنوان مثال، تصمیم افغانستان برای احداث سد روی رودخانه کابل، از سوی پاکستان به عنوان تهدیدی علیه امنیت آبی این کشور تلقی شد. در همین حال، کنترل هند بر رودخانه تیستا موجب اعتراضات گستردهای در بنگلادش شده است. هند نیز همچنان معاهده آب ایندوس با پاکستان را که از سال ۱۳۳۹ برقرار بوده، به حالت تعلیق نگه داشته است. این تحولات نشان میدهد که آب به عنوان یک منبع حیاتی، به یکی از ابزارهای اصلی در رقابتهای ژئوپلیتیکی منطقه تبدیل شده است.
با توجه به افزایش جمعیت و تغییرات اقلیمی، پیشبینی میشود که فشار بر منابع آبی جنوب آسیا در سالهای آینده افزایش یابد. این امر نه تنها بر امنیت غذایی و اقتصادی کشورها تأثیر خواهد گذاشت، بلکه میتواند به تشدید تنشهای سیاسی و نظامی نیز منجر شود. بنابراین، همکاری منطقهای و مدیریت مشترک منابع آبی میتواند به عنوان راهکاری برای کاهش تنشها و تضمین توسعه پایدار در این منطقه مطرح شود.
در نهایت، با توجه به اهمیت استراتژیک منابع آبی در جنوب آسیا، ضروری است که کشورها با اتخاذ رویکردهای دیپلماتیک و همکاریهای چندجانبه، به مدیریت بهینه این منابع بپردازند. تنها از این طریق میتوان از تبدیل آب به یک سلاح در منازعات منطقهای جلوگیری کرد و به سوی آیندهای پایدار و صلحآمیز گام برداشت.
