پروژه راهآهن حجاز در دوران سلطان عبدالحمید دوم بهعنوان نمادی از همگرایی اسلامی و تلاش برای حفظ انسجام امپراتوری عثمانی در برابر تهدیدهای جداییطلبانه مطرح شد. این پروژه با هدف تقویت پیوندهای فرهنگی و مذهبی و بهبود زیرساختهای حملونقل، الگویی برای توسعه پایدار منطقه است.
به نقل از خبرگزاری دنیای اقتصاد، در واپسین سالهای امپراتوری عثمانی، سلطان عبدالحمید دوم با آغاز پروژهای بزرگ به نام راهآهن حجاز، تلاش کرد تا انسجام امپراتوری را در برابر تهدیدهای جداییطلبانه حفظ کند. این پروژه که در نگاه اول بهعنوان یک طرح عمرانی مطرح بود، در واقع نمادی از همگرایی اسلامی به شمار میرفت. هدف اصلی آن جلوگیری از جدا شدن سرزمینهای عربی بود که با حمایت بریتانیا در حال شکلگیری بودند. عبدالحمید دوم با نگاهی به گذشته و آینده، رویای اتصال دمشق به حجاز را در سر داشت؛ شهری که قرنها بهعنوان چهارراه امپراتوریها و پلی میان مدیترانه و بینالنهرین شناخته میشد.
دمشق، با تاریخ کهن و جایگاه مذهبی و فرهنگی خود، همواره نقطهای مهم برای زائران مکه و مدینه بوده است. در اواخر قرن نوزدهم، زائرانی که از آناتولی و آسیای مرکزی به حجاز سفر میکردند، به دلیل خطرات سفر زمینی، مسیر خود را تغییر دادند. ظهور کشتیهای بخار و افتتاح کانال سوئز در دهه ۱۸۵۰، مسیرهای دریایی را ایمنتر و سریعتر کرد و به محبوبیت آنها افزود. در این زمان، هند تحت استعمار بریتانیا بزرگترین جمعیت مسلمان جهان را در خود جای داده بود، و این امر بر اهمیت راهآهن حجاز بهعنوان مسیری استراتژیک و اقتصادی افزوده بود.
احیای راهآهن حجاز نه تنها بهعنوان یک پروژه حملونقل، بلکه بهعنوان ابزاری برای تقویت پیوندهای فرهنگی و مذهبی در میان مسلمانان جهان مطرح شد. این پروژه، با توجه به تحولات سیاسی و اقتصادی منطقه، میتواند بهعنوان الگویی برای همگرایی و انسجام در دنیای امروز نیز مورد توجه قرار گیرد. با نگاهی به پیشرفتهای فناوری و تغییرات ژئوپلیتیک، احیای چنین پروژههایی میتواند به تقویت روابط اقتصادی و فرهنگی میان کشورهای منطقه کمک کند و بهعنوان پلی برای توسعه پایدار عمل نماید.
در نهایت، راهآهن حجاز بهعنوان نمادی از تلاشهای امپراتوری عثمانی برای حفظ وحدت و همگرایی اسلامی، همچنان در تاریخ بهعنوان یکی از پروژههای بزرگ و تأثیرگذار باقی مانده است. با توجه به روندهای کنونی و نیاز به توسعه زیرساختهای حملونقل، این پروژه میتواند بهعنوان الگویی برای آیندهای پایدار و همگرا در منطقه خاورمیانه و فراتر از آن مورد استفاده قرار گیرد.
