در قرون وسطی، کلیسای کاتولیک ربا را برای مسیحیان ممنوع کرد و یهودیان به وامدهی روی آوردند. با اصلاحات پروتستانی، این ممنوعیت برداشته شد و رقابت اقتصادی افزایش یافت، که به یهودیستیزی در مناطق پروتستاننشین انجامید. این تغییرات نشاندهنده تأثیرات پیچیده دین بر اقتصاد و جامعه است.
به نقل از خبرگزاری دنیای اقتصاد، در قرون وسطی، شهرهایی که تحت سلطه کلیسای کاتولیک قرار داشتند، بیشتر از سایر مناطق شاهد خشونت علیه یهودیان بودند. با این حال، پس از وقوع اصلاحات پروتستانی در قرن شانزدهم، این الگو به طرز چشمگیری تغییر کرد و مناطق پروتستاننشین به کانونهای اصلی یهودیستیزی تبدیل شدند. این تغییر ناگهانی و پایدار، پرسش مهمی را مطرح میکند: چگونه یک تحول دینی که به ظاهر بر مسائل الهیاتی متمرکز بود، توانست چنین تأثیر عمیقی بر روابط اقتصادی و اجتماعی میان دو گروه قومی-مذهبی بگذارد؟
برای درک این تغییر، باید به ساختار اقتصادی جامعه قرون وسطایی بازگردیم. در اروپای کاتولیک پیش از اصلاحات، کلیسا از قرن سیزدهم به بعد، ربا یا گرفتن بهره از وام را برای مسیحیان به شدت ممنوع کرده بود. این ممنوعیت که بر اساس تفسیرهای خاص از کتاب مقدس وضع شده بود، عملاً مسیحیان را از ورود به حرفه وامدهی با بهره بازمیداشت. در مقابل، یهودیان به دلایل متعددی از این ممنوعیت مستثنی بودند. اولاً، احکام تورات، ربا را تنها در روابط میان یهودیان ممنوع کرده و آن را در روابط با غیر یهودیان مجاز میدانست. ثانیاً، یهودیان به دلیل محدودیتهای گستردهای که بر مالکیت زمین و فعالیتهای اقتصادی آنان تحمیل شده بود، به ناچار به فعالیتهای مالی و وامدهی روی میآوردند.
با وقوع اصلاحات پروتستانی، این ساختار اقتصادی تغییر یافت. پروتستانها با تفسیری جدید از کتاب مقدس، محدودیتهای کلیسای کاتولیک را در مورد ربا کنار گذاشتند و به مسیحیان اجازه دادند تا در فعالیتهای مالی و وامدهی شرکت کنند. این تغییر باعث شد تا یهودیان که تا آن زمان در این حوزهها فعال بودند، با رقابت شدیدتری مواجه شوند. در نتیجه، تنشهای اقتصادی و اجتماعی میان دو گروه افزایش یافت و به یهودیستیزی در مناطق پروتستاننشین دامن زد.
در نهایت، این تحولات نشان میدهد که چگونه تغییرات دینی میتوانند به طور غیرمستقیم بر ساختارهای اقتصادی و روابط اجتماعی تأثیر بگذارند. این تغییرات نه تنها به رقابت اقتصادی میان گروههای مختلف دامن زد، بلکه به تحولات اجتماعی و فرهنگی گستردهتری نیز منجر شد. با نگاهی به این تاریخ، میتوان دریافت که چگونه اقتصاد و دین میتوانند به شکل پیچیدهای در تعامل با یکدیگر قرار گیرند و نتایج غیرمنتظرهای را به بار آورند.
