ایران با وجود موقعیت استراتژیک و مسیرهای کوتاهتر، از بهرهبرداری کامل از ظرفیتهای ترانزیتی خود بازمانده است. عدم هماهنگی میان نهادها و نبود استراتژی جامع، مانع از کاهش وابستگی به نفت و ارتقای جایگاه ژئواکونومیک ایران شده است.
به نقل از خبرگزاری دنیای اقتصاد، در شرایطی که رقابت جهانی برای تسخیر بازار ترانزیت به اوج خود رسیده است، کشورهایی نظیر ترکیه، عراق، پاکستان و کشورهای حاشیه خلیجفارس با سرعتی خیرهکننده در حال توسعه زیرساختهای خود و تثبیت جایگاه در زنجیره حملونقل بینالمللی هستند. در این میان، ایران با وجود مسیرهای کوتاهتر و دسترسی به دریاهای آزاد، همچنان از بهرهبرداری کامل از موقعیت استراتژیک خود بازمانده است. این در حالی است که ترانزیت برای ایران تنها یک منبع درآمدی نیست، بلکه ابزاری راهبردی برای تقویت اقتصاد در برابر تحریمها و توسعه روابط منطقهای محسوب میشود.
اگرچه ایران میتوانست با تدوین و اجرای یک راهبرد ترانزیتی جامع، وابستگی خود به درآمدهای نفتی را کاهش دهد و جایگاه خود را در معادلات ژئواکونومیک منطقه ارتقا بخشد، اما در عمل شاهد فرصتسوزیهای مکرر و تصمیمات پراکنده بودهایم. عدم وجود یک سند جامع حملونقل و پراکندگی سرمایهگذاریها در پروژههای بدون اولویت، از جمله چالشهایی است که ایران را از دستیابی به اهداف بلندپروازانهاش بازداشته است. در حال حاضر، بیش از ۱۴ نهاد مختلف در حوزه ترانزیت دخیل هستند، اما هماهنگی و همافزایی لازم میان آنها وجود ندارد.
تحلیلگران اقتصادی بر این باورند که با تدوین یک استراتژی منسجم و هماهنگ، ایران میتواند نه تنها به عنوان یک گذرگاه ترانزیتی کلیدی در منطقه شناخته شود، بلکه به تقویت پیوندهای اقتصادی با قدرتهای جهانی نیز بپردازد. این امر نیازمند سرمایهگذاری هدفمند، کاهش بوروکراسی و ایجاد هماهنگی میان نهادهای مختلف است. با توجه به وضعیت کنونی، پیشبینی میشود که در صورت عدم اقدام سریع و موثر، ایران فرصتهای بیشتری را در این عرصه از دست خواهد داد.
در نهایت، برای بهرهبرداری از موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد ایران و تبدیل آن به یک مزیت رقابتی، نیاز به تدوین سیاستهای کلان و پایدار در حوزه ترانزیت است. تنها با اتخاذ رویکردی جامع و هماهنگ میتوان از ظرفیتهای بالقوه کشور در این زمینه بهرهبرداری کرد و جایگاه ایران را در بازارهای جهانی ارتقا داد.
